Tijdens een korte procedurevergadering op 28 maart waren veel van de Eerste Kamerfracties bijzonder kritisch over de antwoorden die de regering had gegeven op de niet minder dan 761 schriftelijke vragen die Eerste Kamerleden hadden gesteld over de Wet Toekomst Pensioenen. “Er is eigenlijk nergens goed antwoord op gegeven”, opende Eerste Kamerlid Ria Oomen-Ruijten (CDA) de discussie.
Verreweg de meeste partijen sloegen een kritische toon aan. “Er moeten antwoorden op vragen komen en niet alleen iets wat eruit ziet als een antwoord maar het niet is”, stelde de Partij voor de Dieren. “Het is veel te veel een herhaling van Tweede Kamerstukken. De juffrouw legt het de kinderen nog een keer uit…”, meende 50-plus. De Eerste Kamer besloot met grote meerderheid dat er behoefte was aan een tweede vragenronde.
Ontwijkend
In alle eerlijkheid vond de redactie van PensioenPost de antwoorden van de regering op de vragen van de Eerste Kamerleden ook erg ontwijkend, vaag of zichzelf herhalend. Fundamentele vragen over de geplande grondige hervorming van het pensioenstelsel werden afgedaan met dooddoeners dat het echt voor iedereen beter gaat worden. Sommige vragen werden doelbewust niet echt beantwoord maar alleen formeel afgedaan. In dit artikel in PensioenPost gaan we dan ook niet, zoals oorspronkelijk gepland, uitgebreid citeren uit de antwoorden van de regering. Wél zijn we langsgegaan bij Jacqueline van Langeraad, pensioenwoordvoerder van CMHF. Wat vindt zij van de antwoorden op de Eerste Kamervragen en de stand van zaken in de Eerste Kamer?
Compensatie
“Ik heb nog niet alle antwoorden van de regering kunnen lezen”, opent Jacqueline van Langeraad het interview voorzichtig, enkele dagen na het debat in de Eerste Kamer. “Het gaat om 268 pagina’s tekst, dat is best veel.” Verschillende partijen hebben, al dan niet na overleg met CMHF, vragen gesteld over onderwerpen over punten die voor CMHF belangrijk zijn. “Daar heb ik natuurlijk het eerste naar gekeken. Compensatie, bijvoorbeeld. In het huidige pensioenstelsel ‘subsidiëren’ de jongeren de ouderen. De huidige oudere werknemers hebben dus hun hele werkende leven betaald voor hun voorgangers, grofweg de huidige gepensioneerden.”
Niet meer ‘gesubsidieerd’
In het voorgestelde nieuwe systeem bouwt iedereen in een eigen pensioenpotje het eigen pensioen op. Jacqueline van Langeraad: “De huidige oudere werknemers worden dus straks niet meer ‘gesubsidieerd’ door de (toekomstige) jongeren. Die ouderen hebben dus recht op compensatie, vindt CMHF. Hoe die eruit ziet, is aan de pensioenfondsen. Die moeten het ook betalen. Wij vinden dat eigenlijk de overheid dat zou moeten doen, maar de regering heeft duidelijk aangegeven dat dat niet gaat gebeuren.”
Adequate compensatie
In het Pensioenakkoord dat de regering in 2019 sloot met de vakbonden en de werkgeversorganisaties werd vastgelegd dat de huidige ouderen een ‘adequate compensatie’ moesten krijgen voor hetgeen ze door het nieuwe pensioenstelsel niet meer zouden ontvangen. Jacqueline van Langeraad: “Het idee was dat dat zou worden meegenomen bij het ‘invaren’, het moment dat die ene grote ABP-pensioenpot verdeeld gaat worden over ruim drie miljoen individuele pensioenpotjes. Bij de beantwoording van Tweede Kamervragen hierover vorig jaar heeft de regering die ‘adequate compensatie’ al afgezwakt tot: daar moet over gesproken worden. Dan weet je wel welke kant het opgaat…”
Leeftijdscohorten
In de regeringsantwoorden op de recente Eerste Kamervragen wordt duidelijk hóé de regering die compensatie, als die er dus al komt, wil regelen. “Er gaat in het nieuwe stelsel gewerkt worden met leeftijdscohorten. Er lijkt daarbij te worden uitgegaan van een gemiddeld salaris per leeftijdsgroep. Als je dan per leeftijdsgroep een vaste compensatie geeft, of een vast percentage van dat gemiddelde salaris, dan krijgt de koffiedame op een ministerie relatief veel meer dan een rechter. Dat is eigenlijk gewoon nivelleren. Wij vinden dat moet worden uitgegaan van de inkomens. Dan krijgt iedereen een eerlijker deel in relatie tot de gemiste toekomstige pensioenopbouw. Wij gaan hier zeker opnieuw aandacht voor vragen.”
Indexeren of compenseren?
Ook speelt de discussie of er eerst moet worden geïndexeerd of gecompenseerd. “Mensen die gepensioneerd zijn, willen natuurlijk altijd indexatie, want dat betekent dat hun netto-pensioen omhoog gaat. In tijden van inflatie is dat zeker gerechtvaardigd en vorig jaar heeft ABP haar pensioen dan ook fors geïndexeerd. Maar als het zo gaat zijn dat de pensioenfondsen de compensatie van oudere werknemers uit hun eigen pensioenvermogen moeten betalen, moet je tegelijkertijd ook uitkijken met teveel indexatie. Je kunt het geld tenslotte maar één keer uitgeven. Als straks, volgens de planning op 1 januari 2026, alles in individuele pensioenpotjes is verdeeld, kun je als pensioenfonds niet meer met geld en claims gaan schuiven. Het zijn dan immers individuele pensioenpotjes geworden. CMHF vindt daarom dat er aandacht moet zijn voor zowel compenseren als voor indexeren. En dat de werkgevers en de overheid daarbij financieel hun verantwoordelijkheden moeten nemen.”
Verlaging van pensioenen
Indexeren zal in het nieuwe pensioenstelsel overigens aanzienlijk makkelijker gaan dan in het huidige stelsel. “Dat heeft natuurlijk een keerzijde”, waarschuwt Jacqueline van Langeraad. “Verlaging van pensioenen wordt ook makkelijker. Dat ligt heel gevoelig in de maatschappij. Tien jaar geleden is het pensioen een half procent verlaagd. Dat werd een half jaar later alweer volledig gecompenseerd. Maar zodra ik voor een zaal gepensioneerden sta, gaat het er altijd over dat ‘ik ook gekort ben’.
47 jaar en ouder
De groep die het meeste gecompenseerd zou moeten worden, zijn werknemers van een jaar of 47. “Over de noodzaak tot en hoogte van de compensatie wordt nu binnen ABP stevig gediscussieerd. Het is de bedoeling dat de onderhandelaars in juli een akkoord hebben. In september of oktober is er dan een raadpleging onder de leden van de bij CMHF aangesloten vakverenigingen en vakbonden.”
Informatie opvragen
Dat de minister van Pensioenen Carola Schouten de compensatie niet voor haar rekening wil nemen, vindt CMHF-pensioenwoordvoerder Jacqueline van Langeraad ‘eigenlijk al niet ok’. “Maar het wordt nog erger. De regering gaat ervan uit dat de rechterlijke macht ontwricht zou kunnen raken als veel mensen naar de rechter stappen. Daarom is in het nieuwe stelsel het individueel bezwaarrecht afgeschaft, al blijft het wel mogelijk een interne klacht bij een pensioenfonds neer te leggen of naar een onafhankelijke geschilleninstantie te stappen. Met andere woorden, alles wordt bij de pensioenfondsen over de schutting gekieperd. Zij mogen alle informatieverzoeken en klachten gaan afhandelen.”
Eigen vermogen
Voor al deze werkzaamheden worden de pensioenfondsen niet gecompenseerd. “Dus ook dat moet uit het eigen vermogen komen. Ik acht het overigens ook goed mogelijk dat er mensen naar de rechter stappen. Dat de regering er tien miljoen euro voor heeft uitgetrokken om dat bij de rechterlijke macht op te vangen, geeft wel aan dat de minister er ook niet gerust op is dat iedereen de financiële nadelen van het nieuwe stelsel zomaar gaat accepteren.”
Goed rendement
Heel veel medelijden met de pensioenfondsen hoeven we op financieel gebied op dit moment overigens niet te hebben, stelt Jacqueline van Langeraad vast. “2022 was een slecht jaar, maar de jaren daarvoor heeft het ABP een heel goed rendement gehaald. Omdat de rekenrente laag was, kon er langere tijd niet geïndexeerd worden. Zo werkt het huidige stelsel nu eenmaal: als de rente laag is, mag er minder vanuit gegaan worden dat er in de toekomst een goed rendement is en moet je als pensioenfonds dus hele hoge eigen reserves aanhouden. Dan is er dus op papier geen ruimte voor verhoging van pensioenen, terwijl de rendementen hoog zijn.”
Forse reserves
Jacqueline van Langeraad ziet ook nog een ander probleem dat de pensioenfondsen dringend moeten oplossen. “De betrouwbaarheid van data. Het ABP slaagt er al jaren niet in om aan haar wettelijke verplichtingen te voldoen en bij iedereen hun Uniform Pensioenoverzicht (UPO) op orde te hebben. Sommige mensen kunnen gewoon niet zien wat hun partner zou krijgen als zij zelf zouden overlijden. Onaanvaardbaar natuurlijk. Dat soort dingen moet geregeld zijn vóórdat er wordt ingevaren, want daarna kun je mensen bij wie de data niet op orde waren bij het invaren niet meer compenseren. Op wat kleine reserves na zal dan immers de grote pensioenpot verdeeld zijn. Het geld is er gewoon niet meer.”
Eerste Kamer
Of de Wet Toekomst Pensioenen het in de Eerste Kamer gaat halen, valt volgens Jacqueline van Langeraad nog niet te zeggen. “Sommige partijen willen liever dat de volgende Eerste Kamer erover stemt, of ze vinden een goede behandeling belangrijker dan de vraag of het nog in deze Eerste Kamer afgehandeld wordt. Andere partijen zouden er liever morgen over stemmen. Veel Eerste Kamerleden hebben vragen over de uitvoerbaarheid. Ze willen eigenlijk alle lagere wet- en regelgeving zien die er nog moet komen, zodat ze over het complete pakket kunnen oordelen. Het kan overigens ook zijn dat de regeringspartijen met fractiediscipline gaan stemmen. Met de verwachte steun van enkele kleine partijen, is er dan eind mei een meerderheid voor de wet.”
Meerderheid
BBB heeft aangegeven tegen het nieuwe stelsel te zijn. “Dat maakt het voor de regering niet makkelijker een meerderheid in de volgende Eerste Kamer te krijgen”, stelt Jacqueline van Langeraad vast. “De volgende Eerste Kamer wordt op 30 mei gekozen door de leden van de Provinciale Staten. De Eerste Kamerleden hebben in de huidige planning tot 11 april om nieuwe schriftelijke vragen in te dienen. De regering heeft toegezegd die op 21 april te beantwoorden. Dan is behandeling in de Eerste Kamer op 15 en 16 mei en een stemming op 23 mei nog altijd mogelijk.”
Het proceduredebat van 28 maart 2023 is terug te zien op de website van de Eerste Kamer.
De antwoorden van de regering op de 761 vragen van de Eerste Kamerleden, gepubliceerd op 24 maart 2023, zijn hier terug te lezen.